Δώστε των δρόμο πίσω στην κοινωνία

Κάποτε οι Ελληνικές πόλεις ήταν ένα ψηφιδωτό από όμορφες γειτονίες. Ένα μεγάλο κομμάτι της γενιάς του 80 ήταν το τελευταίο που πρόλαβε ακόμα να παίξει ποδόσφαιρο στης γειτονίες. Χρόνο με τον χρόνο περισσότερα αυτοκίνητα καταλάμβαναν μέρος του χώρου μας, σταδιακά χάναμε τις γειτονιές. Κάθε νέος κόμβος προς έναν από τους κεντρικούς οδούς δημιουργούσε περισσότερη φασαρία και μεγαλύτερη ανάγκη για την αγορά κλιματιστικού και το κλείσιμο του παραθύρου και της μπαλκονόπορτας. Αρκετοί είδαμε τους γονείς μας να βάζουν στόχο της ζωής τους να φύγουν από την πόλη για να πάνε σε ένα από τα προάστια.

Το φαινόμενο της αποσυμφόρησης μίας πόλης και της εξόδου στα προάστια είναι φυσικά ένα πανευρωπαϊκό (ίσως και παγκόσμιο) φαινόμενο. Φαίνεται όμως ότι κατά τόπους, συγκεκριμένες περιοχές τα καταφέρνουν κάπως καλύτερα από άλλες. Πράγμα λογικό, μόνο όμως αν σκεφτούμε ότι η Γερμανία για παράδειγμα ξεκίνησε την μαζική παραγωγή αυτοκινήτων το 1926, ενώ στην Ελλάδα το αυτοκίνητο μπήκε στην ζωή και στο λεξιλόγιο των ανθρώπων μετά το 1960. Στην Ελλάδα δεν είχαμε ίσως τον χρόνο να διαμορφώσουμε τις πόλεις μας σε αρμονία με την τρομακτική αύξηση της διείσδυσης του αυτοκίνητου, αν και στην πραγματικότητα αυτό που έγινε είναι ότι ο κόσμος διαμόρφωσε πολιτική και οι πολιτικοί τρέχανε πάντα ένα βήμα πίσω από τα αιτήματα των ψηφοφόρων.

Το φαινόμενο ονομάζεται urban sprawl και όπως δηλώνει και ο τίτλος του είναι made in USA. Το αμερικάνικο όνειρο της απόκτησης μίας μονοκατοικίας, έξω από την πολύβουη πόλη απαιτούσε και την απόκτηση ενός (και δυο και τριών) αυτοκινήτων, το μήνυμα πέρασε μέσα από την TV και προσαρμόστηκε στα Ελληνικά δεδομένα.

Δημιουργήσαμε από μόνοι μας νέες γειτονίες καίγοντας τα κοντινά δάση της πόλης και μετά με γκρίνια και πίεση προς την πολιτική εξουσία φέρναμε και έναν μεγάλο δρόμο κοντά μας. 20 χρόνια μετά όμως βλέπουμε τα αποτελέσματα, μόλυνση του περιβάλλοντος (οι Ελληνικές πόλεις είναι στην κορυφή της λίστας των πλέον μολυσμένων πόλεων της Ευρώπης), δημιουργία γκέτο στα κέντρα των πόλεων (που εμείς εγκαταλείψαμε για να ζήσουμε το όνειρό μας), συμφόρηση των δρόμων και μόνιμη ταλαιπωρία ακόμα και για τις πιο απλές μετακινήσεις, αύξηση της θερμοκρασίας στις πόλεις μέσω του φαινομένου των θερμικών νησίδων που προκαλούν και την αύξηση των έντονων βροχοπτώσεων που σε συνδυασμό με τα καμμένα δάση γέρνουν και πλημμύρες.

Προσωπικά πιστεύω ότι στην Ελλάδα μπαίνουμε στην εποχή της συνειδητοποίησης. Σιγά σιγά όλο και περισσότεροι κάνουν την αυτονόητη σύνδεση: "η αδυσώπητη ανάπτυξη (χωρίς σχέδιο), των πόλεων μας ευθύνεται για τις φωτιές, τις πλημμύρες και την μόλυνση". Η τεράστια επιθυμία μας για να ακολουθήσουμε το trend έφερε την κίνηση των δρόμων και τελικά ενώ πιστεύαμε ότι θα αναβαθμίσει το lifestyle μας, μας έχει εγκλωβίσει αρκετές φορές μέσα στο σπίτι φοβούμενοι την κίνηση και το παρκάρισμα.

Η λύση που φαίνεται να προκρίνεται στην Ευρώπη είναι ο αποκλεισμός του αυτοκίνητου από το κέντρο των πόλεων. Οι ευρωπαϊκές πόλεις (σε αντίθεση με τους Αμερικάνικες) δεν σχεδιάστηκαν για τον όγκο των σημερινών αυτοκίνητων και ο μόνος τρόπος να ξαναγίνουν βιώσιμες και ανθρώπινες είναι να τις παραδώσουμε πίσω στους κατοίκους δημιουργώντας μια σειρά από αντικίνητρα για την κυκλοφορία των αυτοκινήτων. Στην κορυφή των "εναλλακτικών" τρόπων μετακίνησης βρίσκονται τα ΜΜΜ και το ποδήλατο!

Το ποδήλατο είναι το πλέον οικολογικό μέσο μετακίνησης ενώ τα οφέλη του ξεπερνάνε τα όρια του κυκλοφοριακού. Η καθημερινή γυμναστική, η κοινωνικοποίηση και η αποφυγή ηχορύπανσης είναι μερικά από τα σημαντικά του πλεονεκτήματα για την κοινωνία.

Η εποχή μοιάζει ιδανική για την πρώτη υπουργό περιβάλλοντος, Τίνα Μπιρμπίλη. Διάβασα το βιβλίο της (με συνσυγγραφέα τον Θάνο Βλαστό) "Φτιάχνοντας Πόλεις για Ποδήλατο" (προσφέρεται δωρεάν από το ΥΠΕΧΩΔΕ, κάντε κλικ στον τίτλο του βιβλίου) και είναι πολύ εμφανές ότι είναι ο σωστός άνθρωπος στην σωστή θέση. Τεχνικά η κυρία Μπιρμπίλη έχει τεράστια τεχνογνωσία και φαίνεται να διαθέτει και την ανάλογη ευαισθησία ώστε για πρώτη φορά να δούμε κάποια πρακτική πολιτική για την προώθηση των ποδηλάτων και την επιστροφή του δρόμου στην κοινωνία. Δεν ξέρω όμως το κατά πόσο είναι ικανή πολιτικά διότι οι προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει θα είναι πολλές. Όταν έχει φτιαχτεί μια κοινωνία και γενιές έχουν μεγαλώσει με την πεποίθηση ότι το αυτοκίνητο αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι ενός σύγχρονου lifestyle, τότε η πρώτη και σημαντικότερη πρόκληση είναι η κοινωνική συμπαράσταση προς αυτό το νέο μέσο. Το να φτιάξεις ποδηλατοδρόμους ίσως είναι το πιο εύκολο, το να κάνεις την κοινωνία να τους σέβεται όμως απαιτεί μεγάλο αγώνα.

Στο επόμενο πόστ θα αναφερθώ στην πολιτική υπέρ του ποδηλάτου στο Amsterdam. Η πρωτεύουσα της Ολλανδίας είναι μια πόλη περίπου στο μέγεθος της Θεσσαλονίκης που το ιστορικό κέντρο της πόλης έχει διατηρηθεί πλήρως και την δεκαετία του 80 είχε βρεθεί σε με παρόμοια προβλήματα με αυτά που εμείς αντιμετωπίζουμε 30 χρόνια μετά, μεγάλη κίνηση αυτοκινήτων, ατμοσφαιρική ρύπανση κλπ. Σήμερα το Amsterdam θεωρείται η πρωτεύουσα του ποδηλάτου και φιλοδοξεί να γίνει leader της πράσινης επανάστασης. Ο πολιτικός τρόπος που έφερε αυτήν την μεγάλη και ριζοσπαστική αλλαγή έχει πολύ ενδιαφέρον και θα μπορούσε να δώσει τροφή για σκέψη.

Πρώτο θέμα: βραδία εκλογών

Βραδιά χαράς για τους Πασόκους, κλάμα και καταστροφή στην Νεα Δημοκρατία. 5.5 χρόνια πριν ήμουν ακόμα στην Ελλάδα όταν γίνονταν ακριβώς το αντίστροφό. Η πολιτική είναι και αυτή καθρέπτης της κοινωνίας μας, ενθουσιαζόμαστε εύκολα και απογοητευόμαστε το ίδιο εύκολα. Σε 4-5 χρονάκια είναι πολλή πιθανό να γίνετε το αντίστροφο πάλι. Ο τρόπος που σκεφτόμαστε και ερχόμαστε σε επαφή με την πολιτική είναι ανάλογος με τον τρόπο που ασχολούμαστε και με την μπάλα, με ζητωκραυγές, φανατισμό, θεοποίηση του νικητή και ξεφτίλισμα του ηττημένου.

Για μένα, και όλους όσους έχουν ζήσει (ή ζούνε φυσικά) στο εξωτερικό οι αντιδράσεις μας αυτές δεν είναι απαραίτητα λάθος. Εμπεριέχουν μία δόση χαβαλέ και πάθους (όσοι έχουν παρακολουθήσει εκλογές στην Ευρώπη καταλαβαίνουν πολύ καλά τι λέω). Όμως υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα σε σύγκριση με το παρελθών και αυτό έχει να κάνει με την διεθνή κατάσταση. Ακούω συνέχεια ανθρώπους στην Ελλάδα να λένε "έλα μωρέ, μην ανησυχείς πάντα καταρέαμε οικονομικά στην Ελλάδα και όμως είμαστε όλο μια χαρά". Εγώ όμως συμπληρώνω, "ναι δίκιο έχεις έτσι ήτανε τα πράγματα πάντα αλλά με μια μικρή διαφορά, ότι τότε ο υπόλοιπος (δυτικός) κόσμος ήτανε σε πολλή καλύτερη κατάστασή, τώρα δεν είναι!".

Σε αυτό το blog θέλω να κάνουμε μια βόλτα στον κόσμο, θα ταξιδέψουμε σε άλλες χώρες και θα μάθουμε πώς άλλα κράτη αντιμετωπίζουν τα προβλήματα της πραγματικότητας μας. Εν έτη 2009 στην πραγματικότητα ήμαστε όλοι πολίτες του ίδιου κόσμου, απλά η πλειοψηφία του κόσμου δεν μπορεί να ταξιδέψει αρκετά ώστε να το συνειδητοποιήσει. Τα προβλήματα είναι κοινά όλα, κλιματική αλλαγή, οικονομία, μετανάστευση. Στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο μας όλοι θα βράσουμε στα ίδια προβλήματα και είναι σίγουρο ότι δεν γίνετε να τα λύσουμε μόνοι μας, οπότε θεωρώ πολύ σημαντικό να ξέρουμε πώς τα αντιμετωπίζουν στων υπόλοιπο κόσμο.